Karbon Ayak İzi Nedir?
Karbon ayak izi, en genel tanımıyla her bir bireyin insansal faaliyetleri sonucu doğada meydana getirdiği karbondioksit miktarıdır. Ton ve metreküp ile ifade edilen karbon ayak izi miktarı kişisel tercihlerden bağımsız olarak attığımız her adımda kullandığımız enerji türü ve miktarına göre farklı oranlarla varlık gösteriyor. Hemen her adımımızı takiben oluşturduğumuz karbondioksitler yani karbon ayak izimiz, doğrudan yaşadığımız dünyaya, doğal hayata ve çevremize geri dönülmez ve ekstra bir çaba sarf etmeden telafi edilemez zararlar veriyor.
Felaketin eşiğinde
Oluşturduğumuz karbon ayak izlerinin doğal yaşamda bulduğu somut karşılığı, küresel ısınma, iklim değişikliği ve bunlara bağlı olarak doğal yaşamın yok olması olarak tanımlayabiliriz. Fosil yakıtların kullanımında meydana gelen artış, temel oksijen kaynağı olan ormanların gün geçtikçe azalması, hızlı nüfus artışı ve nüfus artışına paralel olarak tüketim hıznın hat safhaya gelmesi ve daha birçok unsur karbon ayak izimizin artmasına neden olan en belirgin aktiviteler arasında. Her geçen gün düzenli olarak artış gösteren karbon ayak izi miktarını bireysel ve kurumsal olarak sınıflandıracak olursak, doğaya salınan karbondioksit miktarında belirleyici aktörün kurumlar olduğunu açıkça söyleyebiliriz.
Bireysel Aktiviteler
Yukarıda bahsedilen bütün nedenlere karşı mücadele eden bir çevreci aktivistin dahi, istem dışı olarak belirli bir karbon ayak izi miktarı oluşturması da işin karşı konulamaz tarafı. Örneğin, evimizden çıkıp, market alışverişimizi yaptığımız kısa bir zaman dilimi düşünelim; bu zaman dilimi içersinde giydiğimiz ayakkabının ham maddesi olan plastiğin dahi her adımda sürtünme sonucu bir karbon ayak izi ürettiğini söyleyebiliriz. Market alışverişinde kullandığımız poşetler, üzerimizde bulunan parfüm ve deodorantlar ve farkında dahi olamadığımız daha birçok ayrıntı, bu kısacık zaman diliminde atmosfere bıraktığımız karbon ayak izi miktarımızı belirliyor.
Kurumsal Aktiviteler
Yapılan işin niteliğine göre değişkenlik göstermekle birlikte, en çok karbon ayak izinin kurumlar tarafından üretildiğini söylemek mümkün. Özellikle enerji ve akaryakıt temelli çalışan kurumların neden olduğu karbondioksit oluşumu çok ciddi boyutlara ulaşabiliyor. Kimi kurumların bir günlük rutini, binlerce insanın yıllarca ürettiği karbondioksit düzeyinde karbon ayak izi miktarına eşit olabiliyor.
KARBON AYAK İZİMİZİ ARTTIRAN VE AZALTAN AKTİVİTELER
Gıda Tercihleri
Tercih ettiğimiz gıdalar, gıdaların içeriği, tüketime sunulma yöntemi ve daha birçok gıda tercihi aşaması, karbon ayak izi miktarını doğrudan belirliyor. Örneğin hayvansal gıdaların yoğun olarak tüketilmesi, karbon ayak izi miktarının ciddi düzeyde artmasına neden oluyor. Bir vejeteryanın hayvansal gıdaları normal oranlarda tüketen birine oranla karbon ayak izi miktarı oldukça düşük. Bu nokta da hayvansal gıda tüketiminde aşırıya kaçmamak ya da denir ürünlerini tercih etmek alınabilecek en doğru önlemlerden.
Gıdaların içeriği kadar tüketiciye sunulma biçimleri de karbon ayak izi miktarını oldukça önemli düzeyde belirliyor. Çok küçük küp şeker tanelerinin dahi paketlenerek tüketiciye sunulduğu ve bu paketlerin geri dönüşümlü olmaması düşünüldüğünde aslında farkında olmadan ne denli fazla karbon ayak izine sahip olduğumuz kolayca anlaşılabilir. Aşırı özenle ve bolca malzeme kullanılarak paketlenen ürünler yerine daha az paketleme gerektiren ürünler kullanmak bu açıdan oldukça faydalı. Ortalama bir şehirde her gün milyonlarca market poşetinin tüketildiğini ve bu tüketimin doğaya en belirgin zararı verdiğini biliyor muydunuz? Aslında abu konunun çözümü de oldukça basit; geri dönüşümlü market torbaları.
Gıda tüketimi konusunda dikkat edilmesi gereken başka bir ayrıntı ise, ithal gıda tüketiminden kaçınmak. Yetiştiği coğrafyadan soframıza gelene kadar çok ciddi oranlarda yakıt ve ulaşım tüketimine neden olan ithal gıdalar yerine yerli gıdalar tüketmek oldukça önemli. Yine aynı şekilde sebze ve meyveleri ait oldukları mevsim içinde tüketmek, mevsim dışında ise tüketmekten kaçınmak, mevsim dışı sebze meyve üretebilmek için yoğun olarak kullanılan kimyasal maddeleri ve ekstra enerji tüketimini azaltmak için önemlidir.
Diğer Tüketimler
Karbon ayak izi miktarımızı belirleyen tek tüketim türü, gıda tüketimi değil. Gıdaların yanı sıra giyim, mobilya, elektronik ve birçok diğer tüketim ürünleri karbon ayak izi miktarını doğrudan etkiliyor. Örneğin, kimyasal boyalarla işlenmiş kıyafetler yerine doğal kumaşlar tercih etmek alınabilecek önlemler arasında. Yeni yeni yaygınlık kazanmaya başlayan ikinci el kıyafet tercihi de yine kıyafet tüketiminde pozitif bir tercih olarak karşımıza çıkıyor. Kimyasal içeriklerden arındırılmış ve 2. El mobilyalar da korbon ayak izi miktarımızın azalmasını sağlıyor. Bu nokta da karbon ayak izi miktarı açısından en önemli tüketim ürünü topluluğunu elektronik eşyalar oluşturuyor. Yeni tüketim trendleri doğrultusunda henüz işlevselliğini dahi kaybetmemiş akıllı telefonları ya da başka elektronik ürünlerin sürekli yenileri ile değiştirilmeleri, dünyayı gün geçtikçe elektronik çöplüğüne çeviriyor. Bu elektronik ürünlerin içerdiği kimi kimyasal maddelerin, doğaya yaydıkları enerjinin ve yapımında kullanılan zehirli plastiklerin karbon ayak izi miktarını müthiş düzeyde arttırdığı bilinmektedir.
Ulaşım
Günlük hayatta kullandığımız ulaşım türü karbon ayak izi miktarı açısından hayati öneme sahip. Ulaşım için kullandığımız araç türü ve bu araçların kullandığı yakıtlar karbon ayak izi miktarını ciddi ölçüde belirliyor. Örneğin, tüm ulaşımını kişisel otomobili ile sağlayan birinin, toplu taşıma kullanan başka bir birey ile olan karbon ayak izi miktarı arasında çok ok yüksek farklar oluşuyor. Toplu ulaşım kullanımında da yine gidilen mesafe ve kullanılan araç tipi, oldukça önemli ir belirleyen. Gerek mesafe gerekse yakıt türü açısından kişisel karbon ayak izi miktarını en çok arttıran aracın uçaklar olduğunu söyleyebiliriz.
KARBON AYAK İZİ MİKTARIMI NASIL AZALTIRIM?
Teknolojinin hızla geliştiği, tüketim eğiliminin günden güne arttığı ve bunlar gibi onlarca nedene bağlı olarak artan karbon ayak izi miktarını temel yaşamsal faaliyetlerimizden vazgeçemeyeceğimiz için doğrudan sıfıra indirmemiz mümkün değil. Fakat kimi yaşam alanlarımızı yeniden düzenleyerek ve rutin günlük faaliyetlerimizde kimi önlemler alarak karbon ayak izi miktarımızı en aza indirmeyi başarabiliriz. Karbon ayak izi miktarımızı en aza indirebilmemiz için alınabilecek kimi önlemleri şu şekilde sıralamak mümkün;
- Gereksiz elektrik sarfiyatı karbon ayak izi miktarını doğrudan artıran bir unsurdur. Kulanım halinde olmayan ve elektrik tüketen her şeyin kapalı tutulması karbon ayak izi miktarınızı en aza indirecektir.
- Isınma ve duşta minimum sıcaklıkta su kullanımı gereksiz elektrik ve enerji kullanımını önleyecektir.
- Şehir içindeki kimi ulaşımlarınızı mümkün olduğunca yay olarak gerçekleştirmeniz karbon ayak izi miktarınızı azaltmanız için ciddi oranda etkili olacaktır.
- Su vb. doğal kaynakları yeterli düzeyde kullanmak, ucuz olduğunu düşünerek gereğinden fazla kullanma alışkanlığından vazgeçmek oldukça önemlidir.
- Sık sık alışveriş yapmak yerine uzun aralıklarla ve tek seferde alışveriş yapmayı deneyin. Unutmayın küçük bir ayrıntı olmasına rağmen alışveriş sonrası alınan market poşetleri ve gıda ambalajları geri dönüşümlü olmadığı ciddi düzeyde karbon ayak izi üretimine yol açar.
- Evinizi ısınma gibi konularda ekstra enerji gerektiren dezavantajlardan kurtarın. Evinizde iyi bir yalıtım sistemine sahip olmak, hem cebinize hem de doğaya karşı oldukça faydalıdır.
- Enerji tasarrufu özelliği taşıyan ev gereçleri kullanmak başlangıçta biraz maliyetli olsa da sonradan sizi hem karlı hem de doğa dostu yapar. Tasarruflu ampuller ve A sınıfı enerji tüketen beyaz eşyalar bu gereçler içinde en iyi örneklerdir.
Yukarıda sıralanan bütün öneriler birer önlem olma özelliği taşımaktadır. Bunlar dışında doğrudan kişisel tercihlerin karbon ayak izi miktarını belirlediğini unutmamak gerekiyor. “Birincil Karbon Ayak İzi” olarak tanımlanan faaliyetler bütününden kaçınmak doğrudan karbon ayak izi miktarını azaltmanın bir yöntemidir. Bu tercihleri şöyle örneklendirmek mümkündür;
- Hem alışverişte hem de ev gereçlerinde geri dönüşümlü materyaller kullanmak oldukça önemlidir.
- Et ürünleri yerine daha çok sebze ürünleri tüketmek, tüketilen sebzeleri tercih ederken deorganik olmayanlardan uzak durmak sizi gerçek bir doğa dostu yapar.
- Tükettiğiniz ürünün niteliği kadar zamanı da önemlidir. Bir sebze ya da meyveyi mevsimi dışında tüketiyorsanız, onun üretilmesi için doğal olmayan ve gereğinden çok fazla enerji kullanıldığından emin olabilirsiniz. Aynı şekilde mevsimi dışında tüketilen ürünlerin ithal ürünler olması ve ithal edilirken ulaşım ve yakıt açısından ciddi oranda karbondioksit miktarına neden olmuş olma ihtimalini gözetmek önemlidir.
karbonayakiziniziazaltin.com
Karbon Ayak İzini Azaltmak İçin İpuçları
Basit kişisel önlemlerle karbon ayak izimizi azaltmak mümkündür. Örneğin ısınma sırasında ev içi sıcaklığını 1oC daha azalttığımızda yılda en az 300 kg karbondioksitin atmosfere salımını engellemiş oluruz. Aynı şekilde gereksiz yere yanan lambaları söndürerek de en az 250 kg karbondioksitin salımını da engellemiş oluruz.
1 – Enerji verimliliğini arttırmak: Verimlilik en az girdi ile en fazla çıktıyı sağlamaktır. Evlerimizdeki karbon salımının en büyük kaynağı tükettiğimiz enerjidir. Bizler elimizdeki enerjiyi mümkün olduğunca verimli kullanabilirsek, hem giderlerimizden hem de emisyondan azaltım yapmış oluruz.
2 – Ağaç dikmek: Dikilen her ağaç yılda 12 kg karbondioksit emer. Ömrü boyunca ise 1 ton karbondioksiti bertaraf ederek doğanın en büyük koruyucularından olmaktadırlar.
3 – Geri dönüşüme katkıda bulunmak: Çöplerinizi türlerine göre ayırarak geri dönüşüm kutularına bırakırsak, örneğin 1 ton kâğıdın geri dönüşümünden 36 ton, 1 ton alüminyumun geri dönüşümünden 13 ton karbondioksitin atmosfere salınmasını önleyebilirsiniz.
4 – Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak: Yenilenebilir enerji kullanarak karbondioksit emisyonlarının azaltılmasına büyük katkıda bulunabilirsiniz. Mesela evinizin çatısına güneş panelleri koyarak veya imkanınız varsa jeotermal enerjiden faydalanarak katkı sağlamaya başlayabilirsiniz.
5 – Karbon salımı düşük hizmet ve ürünlerin kullanımını tercih etmek: İhtiyaçlarınızda önceliğinizi daha yeşil ürünlerden yana kullanarak çevreye katkıda bulunabilirsiniz. Örneğin ihtiyacınız olan kağıdı geri dönüştürülmüş olanından, bilgisayar yazıcınızın kartuşunu geri dönüştürülebilir olandan ve de alacağınız plastik ürünleri geri dönüştürülebilir olanlardan tercih ederek veya alacağınız elektronik aletleri A Sınıfı olanlardan tercih ederek doğaya katkı sağlayabilirsiniz.
6 – Ulaşımda toplu taşımayı tercih etmek: Şahsi aracınızla gittiğiniz km başına olan emisyonları toplu taşıma kullanarak %90’a varan oranda azaltmanız mümkün.
7 – Aracınızın lastik basıncını kontrol etmek: Düşük basınçlı lastiklerinizi olması gereken basınca ayarlatarak yakıt tüketiminizi azaltır ve bu sayede doğaya salınan karbondioksit miktarını azaltmış olursunuz.
8 – Aracınızı başkalarıyla paylaşmak: 4 kişilik aracınızla seyahat ederken sizin ile aynı yöne giden birileri mutlaka vardır. Onlarla aracınızı paylaşarak hem ulaşım masraflarınızı hem de çevreye en azından bir aracın daha vereceği zararı azaltmış olursunuz.
9 – Mümkün olduğunca kısa mesafelere yürüyerek veya bisiklet ile ulaşmak: Aracınızı kullanmak yerine yürüyerek veya bisiklete binerek kat ettiğiniz 1 km mesafe için 0,15 – 0,3 kg karbondioksitin doğaya salınmasını engellemiş olursunuz.
10 – Faturalarınızı e-posta üzerinden almak: Faturalarınız için harcanmayan kağıtlar sayesinde ağaçları kesilmekten kurtarabilirsiniz.
11 – Uçak biletlerinizi mümkün olduğunca direk uçuş olarak seçin: Uçakların kalkış ve inişlerdeki mil başına yakıt tüketimlerini normal seyir durumunkinden çok daha yüksektir. Daha az yakıt, daha az salınan sera gazı demektir.
12 – Giysilerimizi mevsime uygun seçmek: Yazın daha ince giyinerek klimayı, kışın daha kalın giyinerek evinizdeki ısıtıcının daha az çalışmasını sağlayabilirsiniz. Böylece hem cebinize hem de doğaya fayda sağlamış olursunuz.
13 – Temiz yakıtları tercih edin: Yakın bir zamanda karşımıza çıkan elektrikli ve hibrid araçları fosil yakıtlı araçlarımızın yerine tercih etmenin zamanı geldi. Isınmak için de mümkünse yakıt tercihinizi doğalgazdan yana kullanın.
14 – Alışverişlerinizi toplu yapmaya özen göstermek: Alışverişlerinizi haftalık yapmak yerine aylık yaparak aracınızı daha az kullanmış olursunuz. Böylece daha az emisyon salarak doğayı korumuş olursunuz.
bcekmece.bel.tr/
